گزارش جامع از وضعیت حقوق بشری زنان افغانستان در سال ۲۰۲۳
پس از تسلط طالبان بر افغانستان در آگوست ۲۰۲۱، وضعیت حقوق بشری زنان به شدت دچار تزلزل و وخامت شده است. در سال ۲۰۲۳، این وضعیت همچنان رو به زوال بود و طالبان به اعمال محدودیتهای شدید بر حقوق و آزادیهای زنان ادامه دادند. این گزارش بهطور جامع به بررسی شرایط زندگی زنان در افغانستان در سال ۲۰۲۳، سیاستهای سرکوبگرایانه طالبان، واکنشهای بینالمللی و مقاومت زنان افغان میپردازد. یکی از مهمترین و جدیترین نقضهای حقوق زنان توسط طالبان، ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از کلاس ششم بود. این ممنوعیت که در دسامبر ۲۰۲۱ اعمال شد، در طول سال ۲۰۲۳ همچنان پابرجا بود. طالبان به طور مداوم از توجیهات دینی و فرهنگی برای این محدودیت استفاده میکنند و مدعیاند که مدارس دخترانه باید مطابق با "ارزشهای اسلامی" فعالیت کنند. ممنوعیت تحصیل دختران پیامدهای عمیقی برای جامعه افغان به همراه داشته است. هزاران دختر از حق آموزش محروم شده و به دلیل عدم دسترسی به آموزش، امیدهای بسیاری از آنان برای یک آینده بهتر از بین رفته است. این وضعیت نه تنها بر روحیه و انگیزه دختران تاثیر منفی گذاشته است، بلکه به تشدید فقر و افزایش بیکاری در آینده نیز منجر خواهد شد، چرا که جامعه از نیروی کار تحصیلکرده و ماهر بیبهره میماند. در دسامبر ۲۰۲۲، طالبان تصمیم گرفتند که دانشگاهها و مراکز آموزش عالی برای زنان بسته شود. این اقدام در سال ۲۰۲۳ نیز ادامه یافت و هزاران دانشجوی زن از ادامه تحصیل در دانشگاهها بازماندند. این تصمیم باعث شد که بسیاری از زنانی که در رشتههای مختلف تحصیل میکردند، از پیگیری تحصیلات عالی خود بازبمانند و به نوعی تبعیض جنسیتی نهادینه شده در نظام آموزشی افغانستان تبدیل شود. طالبان در سال ۲۰۲۳ محدودیتهای شدیدی بر اشتغال زنان اعمال کردند. به دنبال دستورات صادره از سوی رهبری طالبان، زنان از کار در سازمانهای غیردولتی داخلی و بینالمللی منع شدند. این اقدام باعث شد که بسیاری از زنانی که در بخشهای بهداشتی، آموزشی و بشردوستانه فعالیت میکردند، شغل خود را از دست بدهند. ممنوعیت اشتغال زنان نه تنها بر زندگی فردی و خانوادگی آنان تاثیر منفی گذاشته است، بلکه به کاهش شدید درآمد خانوادهها و افزایش فقر در جامعه منجر شده است. بسیاری از خانوادهها که تنها منبع درآمد آنان از طریق کار زنان تأمین میشد، با مشکلات اقتصادی شدیدی مواجه شدهاند. این مسئله، وضعیت اجتماعی و اقتصادی زنان را در افغانستان به شدت بحرانی کرده طالبان علاوه بر ممنوعیت اشتغال زنان در سازمانهای غیردولتی، محدودیتهایی نیز در زمینههای بهداشتی و خدماتی اعمال کردند. بسیاری از مراکز بهداشتی و بیمارستانها با کمبود پرسنل زن مواجه شدهاند که این مسئله به طور مستقیم بر کیفیت خدمات بهداشتی به زنان و کودکان تاثیر گذاشته است. بسیاری از زنان، به دلیل ترس از مواجهه با طالبان یا به دلیل نبود خدمات بهداشتی مناسب، از دسترسی به مراقبتهای بهداشتی ضروری محروم شدهاند. طالبان بهطور سیستماتیک قوانین سختگیرانهای در مورد پوشش و حضور زنان در جامعه وضع کردهاند. زنان ملزم به پوشیدن حجاب کامل (برقع یا چادری) و داشتن محرم (مرد همراه) برای خروج از خانه هستند. این محدودیتها باعث شدهاند که بسیاری از زنان از فعالیتهای اجتماعی و حضور در فضاهای عمومی خودداری کنند. این وضعیت منجر به انزوای اجتماعی و افسردگی در میان زنان شده است. محدودیتهای پوششی همچنین بر زنان شاغل نیز تأثیر منفی داشته و آنان را از ادامه کار و حضور در محل کار محروم کرده است محدودیتهای طالبان بهطور غیرمستقیم فشارهای خانوادگی و اجتماعی را نیز بر زنان افزایش داده است. بسیاری از خانوادهها از ترس طالبان و برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، زنان خود را از حضور در فضاهای عمومی منع میکنند. این مسئله به کاهش آزادیهای فردی زنان و افزایش فشارهای روانی بر آنان منجر شده است. طالبان از زمان بازگشت به قدرت، بهطور سیستماتیک از خشونتهای جنسیتی به عنوان ابزاری برای سرکوب و کنترل زنان استفاده کردهاند. در سال ۲۰۲۳، گزارشهای متعددی از خشونتهای جسمی، روانی و جنسی علیه زنان به دست آمد. زنان به بهانههای مختلفی همچون عدم رعایت قوانین پوششی، ترک خانه بدون محرم، یا فعالیتهای اجتماعی و سیاسی هدف قرار گرفتهاند خشونتهای فیزیکی و جنسی علیه زنان توسط طالبان و نیروهای وفادار به آنها به یک نگرانی جدی حقوق بشری تبدیل شده است. گزارشهایی از شکنجه، تجاوز و خشونتهای جسمی علیه زنان در مراکز بازداشت و زندانها به دست آمده است. زنان بازداشتشده اغلب با شرایط غیرانسانی و تحقیرآمیز روبهرو شده و از دسترسی به وکیل و محاکمه عادلانه محروم هستند. در سال ۲۰۲۳، طالبان بهطور گستردهای زنان فعال حقوق بشر، خبرنگاران زن، و زنان در عرصههای مختلف را هدف قرار دادند. این زنان به بهانههای مختلفی بازداشت و زندانی شدند. این بازداشتها اغلب بدون حکم قضایی و در شرایط غیرقانونی انجام شده و بازداشتشدگان با تهدید، شکنجه و رفتارهای خشونتآمیز مواجه شدهاند. طالبان زنان را از بسیاری از حقوق سیاسی و مدنی خود محروم کردهاند. در نظام سیاسی و حکومتی طالبان، هیچ نقشی برای زنان در نظر گرفته نشده است. زنان از حق رای، حق شرکت در انتخابات، و حتی حق حضور در جلسات عمومی و سیاسی محروم هستند. طالبان هیچ زنی را در مناصب دولتی و حکومتی منصوب نکردهاند و زنان را بهطور کامل از عرصههای تصمیمگیری و مدیریت کشور حذف کردهاند. این اقدام منجر به حذف کامل زنان از فرآیندهای تصمیمگیری سیاسی و اقتصادی شده و آنان را به شهروندان درجه دوم تبدیل کرده است. حذف زنان از ساختارهای حکومتی و سیاسی، به معنای از دست رفتن صدا و نفوذ آنان در جامعه است. این مسئله به کاهش مشارکت زنان در فعالیتهای اجتماعی و سیاسی منجر شده و باعث شده است که زنان نتوانند در فرآیندهای تصمیمگیری کلان کشور نقشآفرینی کنند. همچنین، این وضعیت به نهادینه شدن تبعیض جنسیتی و نقض حقوق زنان در جامعه کمک کرده است. جامعه بینالمللی به شدت نگران وضعیت حقوق بشری زنان در افغانستان است. سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا، و سازمانهای حقوق بشری بارها نگرانیهای خود را درباره نقض حقوق زنان توسط طالبان بیان کردهاند و از جامعه جهانی خواستهاند که فشار بیشتری بر طالبان برای تغییر سیاستهایشان اعمال کند کشورهای غربی و سازمانهای بینالمللی تحریمهایی علیه طالبان اعمال کردهاند و تلاش کردهاند تا از طریق مذاکرات و فشارهای دیپلماتیک، طالبان را به تغییر رفتار وادار کنند. با این حال، این تلاشها تاکنون نتوانستهاند تغییرات محسوسی در سیاستهای طالبان ایجاد کنند. سازمانهای بینالمللی بشردوستانه به ارائه کمکهای فوری به زنان و کودکان افغان ادامه دادهاند. این کمکها شامل خدمات بهداشتی، آموزشی، و حمایتهای روانی